Ontroerend Goed

Aantekeningen uit Zambia. No 4. Over corruptie en land misbruik.

‘s-Nachts bleef  de zaak van de Heer M. mij bezig houden. Ik ken hem van vele jaren geleden toen hij niet meer dan een technisch bouwtekenaar was bij de plaatselijke overheid. Hij zat toen aan de onderkant van de midden klasse van het ambtenaren rangenstelsel. Hij was ook een beroerd tekenaar. Maar beetje bij beetje werkte hij zich op tot hoofd van de gemeentelijke afdeling die over de bouwvergunningen ging en combineerde deze positie met het opzetten van een eigen bedrijf dat voor klanten de bouwtekeningen vervaardigde die hij vervolgens als ambtenaar zonder problemen zou goedkeuren. Een gouden constructie die door meerdere ambtenaren in de praktijk gebracht werd. Zo had de medisch directeur van het plaatselijke ziekenhuis een privee kliniek op loopafstand van het ziekenhuis. In dezelfde kliniek konden patienten ook de medicijnen kopen die in het openbare ziekenhuis niet voor handen waren.

M. had zich goed ingewerkt in de verdeling van plaatselijke bouwgrond die door de gemeente werd uitgegeven. Leegstaand of onbebouwd land verkocht hij op eigen initiatief door, zoals een vriendin van Nchi ondervond toen ze naar het perceel kwam kijken dat zij dacht van haar vader geërft te hebben. Daar stond nu een Guest House op, met een haar onbekende eigenaar die zei in het bezit te zijn van de benodigde papieren, verkregen met hulp van M.

M. moet al tijden zin gehad hebben in het zelf bezitten van zo’n guest house. Dat zijn meestal goedkope overnachtingsgelegenheden waar je vaak, maar niet altijd, ook kan eten. De duurdere gastenverblijven hebben een restaurant met bar en schoteltelevisie ook in de kamers. Overnachten kost tussen de 15 en 40 Euro’s.

Het is de vraag of het bouwen van zo’n guest house 15 km aan de grote weg richting Choma wel uit kan. Choma zelf staat bol van dit soort gelegenheden. Mischien heeft M. zich laten verleiden door de goedkoopte van de constructie. Het land was gratis, dat was om te beginnen mooi meegenomen. Dan lag op het land een termieten heuvel. Van de kleiige aarde van de heuvel worden bakstenen gemaakt en dat was ook handig. Duur vervoer was niet nodig, alles werd en wordt ter plekke gedaan, bakstenen maken, bakken en metselen.

Watervoorziening voor M's illigale bouwen tussen de grote weg en de spoorlijn in.

Water is er ook voor handen want juist op die plek was een afwatering onder de aangrenzende hoofdweg door met altijd water. Eigenlijk is’t een dambo dus of dat nu wel zo handig is bij een zwaar regenseizoen valt nog te bezien. Zand voor het cement haalt hij aan de overkant van de weg, gewoon door een gat in de grond te graven en het per ossekar te doen vervoeren.

Pit aan de kant van de weg voor graven van bouwzand. Aan de overkant de graanmalerij en het schooltje op land van de spoorwegen.

Er bestaan precedenten van dit soort ondernemerschap, op de smalle strook land tussen het spoor en de grote weg, daar in de buurt van Harmony. Langs de parkeerstrook waren een aantal winkeltjes neergezet door mensen met economisch initiatief maar zonder enige vergunning daar een gebouw neer te zetten. Zij waren de eersten. Eigenaarschap over het land konden zij ook nooit krijgen. Een reden waarom er langs het spoor een strook land wordt vrijgehouden is vanwege de veiligheid. In geval van ontsporing en om te voorkomen dat van alles onder de trein zou komen. Wel vroegen een aantal neringdoenden winkelvergunningen aan bij de gemeentelijke overheid, en kregen die ook. Dat was dan weer mooi meegenomen, voor de gemeente, die Kwacha 250.000 per jaar per winkel.

De winkelstraat van Harmony.

Een paar honderd meter verder op, en later in de tijd, begon een ander soort investering. Niet van ongeletterde lieden zonder materiële hulpbronnen, maar van mensen of organisaties met geld uit de hogere strata van de plaatselijke samenleving. Een privee schooltje, een kerk met huis en pitlatrine (direct langs de weg) en een graanmalerij. Deze nieuwe ontwikkeling bracht mensen als M. er toe in te springen op de mogelijkheid op goedkope wijze een economische toekomst op te bouwen. Dit had een sterke aantrekkingskracht, ook op mensen die beter zouden moeten weten.

De graanmalerij. Goedkoop investeren door gratis land aan de Grote Weg.

Neem de Heer Mango, voormalig leraar aan een middelbare technische school ter plekke en na pensionering een soort bedrijfsleider bij het aan de overkant van de weg gelegen Chodort waar naast religie ook gedaan wordt aan het opleiden van timmerlieden en het vervaardigen van houtproducten (zie blog De Dag des Heren). Ik ken hem al jaren en weet dat hij geen oplichter is zoals M. Hij raadpleegde mij over een bedrijf dat hij wilde opzetten. “Ik kan een stuk land kopen,” zei hij, “en daar kan ik dan mijn bedrijf opbouwen.”

    “Waar?” vroeg ik.

    “Bij Harmony, tussen het spoor en de grote weg.” antwoordde hij.

    “Maar mijnheer Mango, hoe kunt u nu een stuk land kopen dat geen title deed*  heeft en dat aan de spoorwegen behoort?! En is het niet onverantwoord om een gebouw neer te zetten op grond waar je geen rechten op kan doen gelden?”

Mango had net genoeg gezond verstand en fatsoen om van het plan af tezien. Maar dat ligt anders voor types als Mr. M. Dit soort mensen heeft zoveel ervaring in het sjoemelen dat ze denken de risico's wel aan te kunnen, daarin gesteund door een netwerk van lieden die bij een eerdere gelegenheid van hun werkzaamheden geprofiteerd hebben en als het nodig is gemobiliseerd kunnen worden om eens wat terug te doen. Getting away with it, zoals dat zo mooi in het engels heet, daar gaat het om.

***

*   De title deed is een rechtsgeldige acte die aangeeft waar het stuk grond gelegen is (inclusief een kaart) en aan wie het behoort. Daarmee is het stuk grond kadastraal vastgelegd en geregistreerd.