Roddel en Staatsgeheimen

Aantekeningen uit Zambia. No 11: Wat door de overheid niet openbaar gemaakt wordt, wordt door de burger bedacht.

Wij Zambianen zijn een achterdochtig volk. Als we ergens het fijne niet van weten nemen we aan dat de boel niet pluis is. Wij houden ervan het meest bedenkelijke scenario voor waar aan te nemen. Bij voorbeeld:

        “Die Muna, van de Mulenga’s, is geaccepteerd door de Universiteit van Zambia.”

        “Muna? Ik wist niet dat dat zo’n intelligente jongen was. Hoeveel punten¹ had-ie voor zijn eindexamen?”

        Zijn ouders zeggen 6, maar daar geloof ik niets van. Je weet dat de broer van Mulenga in de Examenraad van Zambia zit?”

        “Nee, dat wist ik niet. Oh.....  zit dat zo? En hoe doen zij dat dan met het studiegeld? Ik dacht toch niet dat de Mulenga’s het zo breed hebben. Wat doet hij ook alweer? Oja, boekhouder bij het waterleidingbedrijf.”

        “Zelf zegt-ie dat-ie accountant is. Eigenlijk is-ie niet meer dan een kassier.

        “Kassier?”

        “Zeker, er gaat heel wat geld door zijn handen. Hij zegt dat zijn vrouw wat handeltjes drijft. Daar moet dat studiegeld vandaan komen.”

        “Dat moeten dan wel flinke handeltjes zijn. Zes miljoen Kwacha per trimester² is een heleboel geld. En waar handelt zij dan in?”
Enzovoorts.

Soms is er wel aanleiding voor speculatie en zelfs kwaadsprekerij. Gedurende het presidentschap van de heer Chiluba (1991-2001) gebeurden er in toenemende mate dingen die het daglicht niet konden verdragen, of die de regering in een kwaad daglicht zouden stellen. Daar was de aanslag in 1997 op Kenneth Kaunda, de eerste president van Zambia (1964 -1991), en Roger Chongwe te Kabwe. Hierbij scheerde een kogel over de schedel van KK en een andere ging door de zijkant van de nek van Chongwe. Hoewel het wel duidelijk is wie daar achter zaten heeft de overheid zelve nooit in het openbaar schuld bekend, ondanks de veroordeling door een rechtbank van de Verenigde Naties in de rechtszaak aangespannen door Roger Chongwe vanwege bovenhavige schietpartij.

Een ander merkwaardig geval was de dood van Baldwin Nkumbula. Hij kwam om het leven doordat bij een auto-ongeluk de ruit zijn nek doorsneed. In dat zelfde ongeluk was zoon Castro van voornoemde Chiluba betrokken. Het is nooit duidelijk geworden wat zich precies heeft voorgedaan – of moet ik zeggen dat de officiële versie van het gebeuren door weinigen geloofd wordt? Baldwin was iemand met geld, politieke aspiraties en een onbedaarlijke behoefte aan alcohol. Zijn vader behoorde tot de nationalistische leiders ten tijde van de onafhankelijksheidsbeweging. Het geld kwam uit de mijnbouw en handel in smaragd.

Dan is er het geval van de geweldadige dood van een official betrokken bij de betwiste presidentsverkiezingen van 1996. Doorzeeft met kogels aangetroffen in het N’gulube Hotel te Mongu. Wist hij teveel en was hij van plan zijn kennis openbaar te maken? En hoe zit het met dat spontaan ontploffende geweer van prominent advocaat Edward Shamwana? Of die minister van financiën die aan zijn voordeur werd dood geschoten? Zo is er een behoorlijke lijst van niet opgeloste dan wel duistere zaken die voeding geven aan een onweerstaanbare neiging tot in de regel negatieve speculatie.

Terwijl ik dit schrijf viert voetbal hoogtij op het Afrikaanse continent. De Africa Cup of Nations speelt. Het gaat goed met het Zambiaanse team. Zij hadden zich gekwalificeerd en zijn vervolgens nummer één in de eerste ronde geworden. De vooruitzichten in de kwartfinale zijn ook goed. De chipolopolo boys spelen tegen Soedan en, normaal gesproken, horen deze boys te winnen.
Jaren geleden vond  de Africa Cup in Gabon plaats. Ook toen had het nationale Zambiaanse voetbal team zich gekwalificeerd. Zij zouden echter niet spelen. Het vliegtuig waarmee zij vervoerd werden stortte vlak voor de kust van Gabon neer, er waren geen overlevenden. Er werd een onderzoekscommissie ingesteld. Hun rapport is nooit openbaar gemaakt. Het vliegtuig waar het team in zat was van de Zambiaanse luchtmacht, één van de drie Buffaloos die de Zambia Air Force bezat. Het waren oude toestellen die niet meer geschikt waren voor zo’n lange vlucht. Of wat het maar geweest moge zijn..........

Het laatste voorval in deze reeks van niet- of wan-informatie betreft de huidige president. Die zou, volgens een aanhoudend gerucht, overleden zijn. Jij zegt dat het onzin is, maar nee hoor – de sensatie valt een stuk beter, en wordt bestendigd doordat inderdaad één van zijn voorgangers, ene Mwanawasa, allang dood was voordat die gebeurtenis officieel bekend gemaakt werd. Het rumoer ebt weg en in zijn plaats komt een formeel vermeld "feit" (de president leeft, leve de president) dat evenwel net zo luchtbellerig ervaren wordt als het rumoer dat het vervangt, op het zelfde niveau zit, zodat het onderscheid tussen feit en fictie er nauwelijks meer toe doet. Waar ging het ook al weer om? O ja, het gaat om het verhaal. Dat moet onderhoudend zijn.

*  *  *

¹          Eén is het hoogste eindexamen cijfer. Je hebt zes verplichte vakken. Zes punten halen is dus het hoogst bereikbare voor het middelbare school eindexamen.

²      Een jaar aan de Universiteit in Zambia heeft drie trimesters (zoals alle scholen in Zambia). Als je student bent, betaal je per trimester. Dat was het afgelopen jaar rond de zes miljoen Kwacha (ongeveer € 1,000). Per jaar dus ZMK 18 m oftewel ruim driemaal het jaarlijkse minimumloon. Het studiegeld moet op de voorhand betaald worden, niks geen studiefinanciering. Hard geld. Daar komen kosten voor studiemateriaal, recreatie, vervoer &c. bovenop. Klachten over het systeem in NL jongens en meisjes?